Home Finans Türkiye'de tarım ürünlerinde futures piyasası .
Türkiye'de tarım ürünlerinde futures piyasası .
Konsolide Denemeler Aralık 15, 2014 5
Merhaba,
Bugün kü yazım tarım ürünlerinde futures ( gelecek ) işlemleri ve sorunları üzerine olacak.Malum ülkemiz bir hala tarım ülkesi sayılır ve durumu da hiç iç açıcı değildir.Ben ce bir ülkenin geleceği ve yaşamasın da bu konu oldukça önemli bir konu.
Ayrıca tarım ülkelerin de yumuşak ( ekonomik-siyasi-teknolojik-çevresel ) karnıdır.Tarım ürünlerin de fiyatlandırma arz ve talebe göre belirlense de para piyasalarının etkisi tartışılmaz.( 1973 Yılında Bretton Woods sisteminin çökmesiyle sabit kur sisteminden dalgalı kur sistemine geçilmiş ve işletmeler finansal riskle karşı karşıya kalmışlardır.
Bu finansal riskler; döviz kurları, faiz, borsa ve enflasyondaki dalgalanmalardır. Risklerden kurtulmak veya en aza indirmek, başta finansal kurumlar olmak üzere işletmelerin başlıca uğraşı olmuştur. Bu amaçla bir takım finansal ürünler geliştirilmiştir. Geliştirilen başlıca finansal ürünler; forward, futures, swap, option, cap, floor ve collar sözleşmeleridir. Dr.VELİ AKEL). Ayrıca tarım ürünleri girdi maliyetleri de oldukça yüksek durumdadır.Tarım planlamasının özü olan üretilecek bir malın ( örneğin domates ) talepten fazla yetiştirilmesi konusu da üreticilerde sermaye birikimini engellemektedir.Bir esnaf ve çiftçi çocuğu olarak iyi bilirim bu konuyu ve yıllarca yaşadım- hala da yaşıyorum.Tabiki bu konu genel sorunlarımızdan ( borsa-depoculuk-küresel rekabet-kalite-vesair) bağımsız değil.Ama.ÇOK ÇOK ÖNEMLİ.
Standart sorunları az-çok hepimiz biliyoruz.Kısaca Ben üreticiler de sermaye birikiminin oluşmasını-onların üretimi amatör bir ruh ama profesyonelce yapmaları taraftarıyım.Böylelik le sermayenin geniş kitlelere dağılması akabin de tüm finansal veya diğer piyasaların gelişeceğini düşünüyorum-savunuyorum.Tabiki doğal olarak aracılar-tüccarlar ve ihracatçılarda da sermaye birikmesi bahis konusudur.Konuya başlamadan önce tarım planlamalarının yapıldığını-kalite ve ürün çeşitliliği gibi sorunların az-çok çözüldüğünü özellikle tüm aktörlerin bir çatı altında örgütlenip-kurumlaştıkları bir anlayış ve strateji geliştirdiklerini varsayıyorum.
BUNLAR YAPILMAK ZORUNDA ZATEN.BUNLAR YAPILMADAN TARIM KONUSUNDA İLERLEMEK-SERMAYE BİRİKİMİNİ SAĞLAMAK MÜMKÜN DEĞİL.İŞTE BU BİRİKİMİN DEVAMLILIĞINI SAĞLAMAK İÇİN FUTURES PİYASALARINDA BULUNMAK GEREKİYOR.VE BENİM HAYALİM DE BU PİYASA TÜRÜNÜN TÜRKİYE DE HEM KAYIT HEM DE FİİLİ İŞLEMLERİN YAPILABİLDİĞİ BİR MERKEZİNİN OLMASI.ÜSTELİK BU PİYASA SİYASİ-EKONOMİK AÇIDAN HER ZAMAN KULLANABİLECEĞİNİZ BİR ENSTRÜMAN.AYRICA SPOT PİYASASI GİBİ ONUR KIRICI BİR TİCARETİNDE YOK OLMASA BİLE OLDUKÇA AZALMASINA YOL AÇACAK BİR ENSTRÜMAN.TARIM SEKTÖRÜYLE BİR ÜLKE CİDDİ ANLAMDA SERMAYE BİRİKİMİ SAĞLAYABİLİR.ÜSTELİK SPOT PİYASADAN KAYNAKLANAN VERGİ KAÇAKLARININ DA ÖNLENMESİ TARTIŞILMAZ..KISACA BÜYÜMEYE ETKİSİ DE KAÇINILMAZDIR.
--FUTURES PİYASALARI NEDİR: Türev piyasalardan olan futures piyasaları geleceğe dönük alım-satım işlemlerinin yapıldığı piyasalardır.Piyasa bir malın yada finansal varlığın ( tarım ürünleri,doğal kaynaklar,dövizler,hazine bonosu,devlet tahvili,hisse senetleri,enerji gibi.) gelecekteki ederininin tahmin edilerek pozisyon almak üzerine işler.Bu piyasanın olmadığı zamanlarda üretici malını o günkü fiyattan ( buna spot fiyatı ) satmak zorundaydı.Üreticinin şansı bahis konusu değildi.Bu alıcı olan tüccar veya ihracatçı içinde geçerliydi tabiki.Örneğin üreticiden spot fiyatla malı alan tüccar iyi fiyattan aldığını düşünse de ihracatçı eğer o malın dış piyasa satımında tekelse .tüccarında bir şansı kalmıyordu.İhracatçı için ise ilgili malın üretim ve satımında başka ülkelerde olduğu-olabileceği için uluslararası spot piyasanın doğması tabiki kaçınılmazdı.İşte tüm bu olumsuzlukların ve mali kayıpların önlenebilmesi için futures piyasası doğdu. ( İlk olarak 1818 yılında Şikago ticaret odasında tarafların kendi aralarında yaptıkları bu ve buna benzer işlemler kurumlaştırılmıştır.) Ayrıca bu sermayenin herhangi bir maldaki tüm hareketleri denetlemesini doğurdu.Üretim miktarını, sermaye giriş ve çıkışlarını spekülatif açıdan kullanabilmesini-yönlendirmesini getirdi.Tabiki işin sonu petrol,altın ve diğer doğal kaynaklarında bu piyasalarda işlem görmesine kadar geldi.Kısaca bu piyasa riskten korunmak amacıyla risk yönetimi anlayışını getirmiştir.Spekülatif ve siyasi amaçlar içinde kullanılması bahis konusudur-kullanılmaktadır da.
Futures kontratında iki taraf bulunmaktadır.Birinci taraf ( satıcı ) vade tarihinde malın ( miktar-kalite ) nakit , vesair enstrümanlar karşılığında teslimini garanti etmektedir.İkinci taraf ( alıcı ) ise vade tarihinde malı belirlenen şartlarda almayı garanti etmektedir.Bu piyasada yapılan işlemlere HEDGING denilmektedir.Satıcı ise HEDGER olarak tanımlanır.Satıcı gelecekte olabilecek fiyat değişikliklerinden kendini korumayı ve işinin devamlılığını garanti altına almak istemektedir.Alıcı ise gelecekte doğabilecek riskleri satın alıp, fiyat farklılıklarından oluşabilecek faydayı elde etmeyi planlamaktadır.Ayrıca bu kontratların devredilebilmesi mali yatırımcılara satılarak alıcının da riskten korunması bahis konusudur.Örnek verecek olursak.Satıcı ( Üretici-vesair ) malını 100 usd ye mal etmektedir.gelecek yıl maliyetlerini karşılamak- büyümek için ihtiyacı olan satım fiyatı 135 usd.dır.Alıcı ise satın aldığı malın ( vesai r) kontrat vade tarihinde 155 usd olacağını tahmin etmektedir.Vade sonunda belirlenen bu fiyatların düşük-yüksek veya eşit olması tarafların karlılığını belirleyecektir.Fakat alıcının bu kontratı başka alıcılara devrederek riskten korunma-daha çok kazanma şansı tabiki vardır.
DAHA SONRA BU PİYASALARIN NASIL İŞLEDİĞİNİ DERİNLEMESİNE YAZACAĞIM.
Ama yinede genel özellikleri belirtmek isterim.Future piyasalarında iyi organize olmuş borsalar bahis konusudur.Bu borsaların işlem kıstasları ise standart sözleşmeler-ikincil piyasalar( options )-takas odası-minumum/maksimum fiyat değişikliği sınırı-arz/talebe göre oluşmuş fiyatlar-günlük hesap kapatma gibi kıstaslardır.
ÜLKEMİZDEKİ DURUM: Türkiye deki tarım borsalarında tüccar ve ihracatçı arasında yapılan işlemler bahis konusudur.Bu işlemlere üretici dahil olmaz.Üretici malını tüccara satar.Ama.Pratikte tüccar ve üretici arasında ilkel bir future işlemi yapılabilir.Eğer üretici mali sıkıntıda ise malın üretimini ( örneğin üzüm ) sağlayabilmek için tüccardan avans alabilir.Tüccar alacağı malın garantisi için üreticiden verdiği avans karşılığı senet veya başka bir garanti İSTER.Fakat üreticinin malını satabileceği bir fiyat aralığı yoktur.Dolayısıyla ürün senedin vadesinde spot fiyattan satılır-alınır.Üretici aynı kısır döngünün içinde DOLANIP DURUR.Taki tamamen bitinceye kadar.Ya da gelecekte olağanüstü bir fiyat doğarsa kurtulma şansı olabilir.Bu da mümkün değildir.ASLA OLMAZ.HİÇ DUYMADIM.ZATEN ÜLKEMİZDE TARIM GİRDİLERİ ( SULAMA-ELEKTRİK-İŞÇİLİK-TARIM İLAÇLARI ) ÇOK YÜKSEKTİR.HAYAL BİLE EDİLEMEZ BU.Tarım borsalarında ihracatçı arz arz ve talebine göre fiyatını belirler.Tüccar ise kendi öngörüsüne istinaden üreticiden aldığı malı borsada satar veya bekletir.Güçlü üreticilerde bunu yapabilir.
SONUÇTA BU PİYASA TARIM BORSALARINDA TÜCCAR VE İHRACATÇI ARASINDA TAM ANLAMIYLA OLMASA DA ( BELKİ ARALARINDA KONTRAT YAPANLAR VARDIR.) İŞLEMEKTEDİR.ÜRETİCİDE SERMAYE BİRİKMESİ BAHİS KONUSU DEĞİLDİR.GÜÇLÜ ÜRETİCİLER İSE TARIM GİRDİLERİNİN HER YIL PERİYODİK OLARAK ARTMASI YÜZÜNDEN HIZLA KÜÇÜLMEKTEDİRLER.BUNUN BİR ÜLKE İÇİN EN BÜYÜK SAKINCASI SERMAYENİN TABANA YAYILAMAMASIDIR.BU YÜZDEN GLOBAL HER TÜRLÜ KRİZDE ÜLKELER DIŞ BORÇ ALMAK ZORUNDA KALIRLAR.VE BU BORÇLAR HEM MALİ HEM DE SİYASİ AÇIDAN YÜKLÜ BİR BEDEL ÖDEMEYİ GEREKTİRİR.EN TEHLİKELİSİ DE DAĞILMAYAN SERMAYE TÜM YUMURTALARI BİR SEPETE KOYMAK GİBİDİR.
BU KONUDA DA SÖYLEYECEK ÇOK ŞEY VAR AMA CEREMEYİ ( BEDELİNİ ) ÖDEYECEK PARA YOK.
Egemenliğe sahip olmanız yetmez. Her türlü yetki ve güce sahip olmanız da yetmez. Geleceği sırtlayacak, belirleyecek uzun vadeli gerçekçi ve akılcı oyunlar kurmuyorsanız,kuramıyorsanız. Kurmak zorundasınız. Değişimi yaratan ve yöneten olmalısınız. Birincil kültür olmanın ve varlığınızın devamının kuralları bunlardır. Yoksa. Baştan kaybettiniz demektir. Tabiki bunlar sermayenin ideolojisine ve sermayenin kimlerde olduğuna bağlıdır. Bu toprakların son üçyüz yıllık tüm sorunlarının ve başına gelenlerin nedeni budur. Unutulmaması gereken işe şudur. KISACA SERMAYE ÖNEMLİDİR. DAHADA ÖNEMLİSİ KİMLERDE OLDUĞUDUR.
Faik ÇALTILI. Finans ve yönetim danışmanı.
Paylaş :
Güzel bir araştırma yazısı olmuş.Fakat tarım ürünlerindeki alıcı tekeline asla izin vermemek gerekiyor.
YanıtlaSilEvet tarım ürünlerinde alıcı tekeli ilgili ürünlerin fiyatlandırmasında haksızlıklara neden oluyor.
YanıtlaSilManzara müthiş.
YanıtlaSilEvet alıcı tekeli ciddi bir sorun.
YanıtlaSiltarımmı kaldı.
YanıtlaSil